zapewnia warunki umożliwiające tworzenie jednostki obsługi ekonomiczno- administracyjnej szkół i placówek lub organizuje wspólną obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną prowadzonych szkół i placówek (art. 10 ust. 2);

zapewnia w publicznych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie, nie krótszym niż 5 godzin dziennie (art.13 ust. 1 pkt 2 i ust.5);

składa wniosek o zezwolenie na utworzenie oddziału międzynarodowego (art. 21 ust.4);

może zlikwidować oddział międzynarodowy z końcem roku szkolnego, po zapewnieniu uczniom możliwości kontynuowania nauki. Rada Gminy jest obowiązana, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji oddziału międzynarodowego, zawiadomić o zamiarze likwidacji rodziców uczniów i ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (art. 24);

ustala sieć prowadzonych przez gminę publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych (art. 32 ust.1) oraz plan sieci publicznych szkół podstawowych prowadzonych przez gminę, a także określa granice obwodów publicznych szkół podstawowych, z wyjątkiem specjalnych mających siedzibę na obszarze gminy (art. 39 ust. 5);

zakłada szkołę lub placówkę publiczną, podpisuje akt założycielski oraz nadaje jej pierwszy statut (art. 88 ust. 1 i ust. 7);

może zlikwidować z końcem roku szkolnego szkołę, po zapewnieniu uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu. Rada Gminy jest obowiązana co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły: rodziców uczniów, właściwego kuratora oświaty oraz organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu (art. 89 ust. 1);

może przekształcić publiczną inną formę wychowania przedszkolnego w publiczne przedszkole (art. 89 ust. 13);

może połączyć w zespół szkoły różnych typów lub placówki, prowadzoną przez siebie szkołę podstawową z prowadzonymi przez siebie przedszkolami mającymi siedzibę na obszarze objętym obwodem tej szkoły, prowadzone przez siebie przedszkola mające siedzibę na obszarze objętym obwodem jednej szkoły podstawowej oraz może wyłączyć z zespołu niektóre szkoły lub placówki, włączyć do zespołu inne szkoły lub placówki a także może rozwiązać zespół (art. 91 ust.1,2,3 i 7);

określa nie więcej niż 6 kryteriów przy przyjmowaniu kandydatów zamieszkałych na obszarze danej gminy do publicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w publicznej szkole podstawowej lub publicznej innej formy wychowania przedszkolnego oraz przyznaje każdemu kryterium określoną liczbę punktów (art. 131 ust. 4-6);

przyznaje określoną liczbę punktów oraz określa dokumenty niezbędne do ich potwierdzenia dla kandydatów do klasy I zamieszkałych poza obwodem publicznej szkoły podstawowej (art. 133 ust. 2-3).

zapewnia warunki działania szkoły i przedszkola, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki (art. 10 ust. 1 pkt 1);

zapewnia warunki umożliwiające stosowanie specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży objętych kształceniem specjalnym (art. 10 ust. 1 pkt 2);

wykonuje remonty obiektów szkolnych oraz zadania inwestycyjne w tym zakresie (art. 10 ust. 1 pkt 3);

zapewnia obsługę administracyjną, w tym prawną, obsługę finansową i obsługę organizacyjną szkoły i przedszkola (art. 10 ust. 1 pkt 4);

wyposaża szkoły i przedszkola w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczo-profilaktycznych, przeprowadzania egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych (art. 10 ust. 1 pkt 5);

wykonuje czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektora szkoły i przedszkola (art. 10 ust. 1 pkt 6);

obowiązany jest przekazywać dyrektorom publicznych szkół podstawowych na obszarze gminy informacje o aktualnym stanie i zmianach w ewidencji dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat (art. 41 ust. 2);

sprawuje nadzór nad działalnością szkół i przedszkoli w zakresie spraw finansowych i administracyjnych, z uwzględnieniem odrębnych przepisów, nadzorowi podlega w szczególności: prawidłowość dysponowania przyznanymi szkole i przedszkolu środkami budżetowymi oraz pozyskanymi przez szkołę i przedszkole środkami pochodzącymi z innych źródeł, a także gospodarowania mieniem, przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników i uczniów i przestrzeganie przepisów dotyczących organizacji pracy szkoły i przedszkola (art. 57);

powierza stanowisko dyrektora szkoły i przedszkola, jeżeli do konkursu nie zgłosił się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata, powierza to stanowisko ustalonemu w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny kandydatowi, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej (art. 63 ust. 1,12);

opiniuje, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej stanowisko wicedyrektora lub inne stanowisko kierownicze w szkole i w przedszkolu (art. 64 ust 1);

odwołuje nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w razie: złożenia przez nauczyciela rezygnacji, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem albo przy ustaleniu negatywnej oceny pracy nauczyciela (art. 88 ust. 4);

może zwolnić rodziców albo pełnoletniego ucznia z całości lub części opłat za korzystanie ze stołówki szkolnej: w przypadku szczególnie trudnej sytuacji materialnej rodziny lub szczególnie w uzasadnionych przypadkach losowych może upoważnić też do udzielania zwolnień, dyrektora szkoły, w której zorganizowano stołówkę (art. 106 ust. 3-6);

przyznaje dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników zamieszkałych na terenie gminy (art. 122 ust. 6);

wyraża zgodę dyrektorom przedszkoli i szkół podstawowych na utworzenie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (art. 127 ust. 6);

wyraża zgodę dyrektorom przedszkoli oraz szkół podstawowych, w których są zorganizowane oddziały przedszkolne na zorganizowanie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego (art. 127 ust. 17);

wyraża zgodę na poniesienie dodatkowych środków finansowych przy przeprowadzeniu zmian organizacyjnych pracy publicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w publicznej szkole podstawowej, jeżeli są one konieczne przy przyjęciu dziecka (art. 130 ust. 3);

określa wzór wniosku lub wzór zgłoszenia o przyjęcie do publicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w publicznej szkole podstawowej (art. 152);

ustala i podaje do publicznej wiadomości terminy przeprowadzenia postępowania rekrutacyjnego w tym terminy składania dokumentów (art. 153 ust. 5);

określa do końca stycznia terminy przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego i postępowania uzupełniającego, w tym terminy składania dokumentów do publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych (art. 154 ust. 1 pkt 1);

podaje do publicznej wiadomości kryteria brane pod uwagę w postępowaniu rekrutacyjnym i postępowaniu uzupełniającym oraz dokumenty niezbędne do potwierdzenia spełnienia tych kryteriów, a także liczbę punktów możliwą do uzyskania za poszczególne kryteria przy przyjęciu dziecka do przedszkola i szkoły podstawowej (art. 154 ust. 3);

ustala, w przypadku wystąpienia na danym terenie stanu nadzwyczajnego, w szczególności sytuacji zagrażającej życiu lub zdrowiu obywateli, uniemożliwiającego przeprowadzenie postępowania rekrutacyjnego lub postępowania uzupełniającego, terminy, w tym terminy składania dokumentów i podaje je do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie w widocznym miejscu w siedzibie przedszkola lub szkoły oraz na jej stronie internetowej (art. 154 ust. 6);

prowadzi ewidencję niepublicznych szkół i placówek zakładanych przez osoby fizyczne i osoby prawne (art. 168 ust. 1, 9 i 11-13);

określa dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego regulamin wynagradzania (art. 30 ust. 6, 10a);

określa zasady rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego; zasady udzielania i rozmiar zniżek; tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin (art. 42 ust. 7);

może określić przypadki, w których nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć można obniżyć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, oraz warunki i tryb tego obniżenia (art. 42a ust.1);

ustala kryteria i tryb przyznawania nagród dla nauczycieli za ich osiągnięcia w zakresie pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, w tym realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę oraz realizacji innych zadań statutowych szkoły, uwzględniając w szczególności sposób podziału środków na nagrody, tryb zgłaszania kandydatów do nagród oraz zasadę, że nagroda może być przyznana nauczycielowi po przepracowaniu w szkole co najmniej roku (art. 49 ust. 2);

wyodrębnia środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli (art. 70a ust.1);

przeznacza w budżecie środki finansowe na pomoc zdrowotną dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej (art. 72 ust. 1);

w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny dokonuje oceny pracy dyrektora szkoły i przedszkola oraz nauczyciela, któremu czasowo powierzono pełnienie obowiązków dyrektora szkoły (art. 6a ust.1 pkt 3 oraz ust. 6 i 13);

wydaje decyzję o nadaniu lub odmowie nadania stopnia awansu zawodowego nauczycielowi kontraktowemu (art. 9b ust. 3, 3a, 4, pkt 2 oraz ust. 6 i 7 pkt 1);

powołuje komisję egzaminacyjną dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela mianowanego (art. 9 g ust. 2);

opiniuje wniosek dyrektora szkoły w sprawie przeniesienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania do innej szkoły (art. 18 ust. 4 i 5);

może nałożyć na nauczyciela obowiązek podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach na tym samym – lub za zgodą nauczyciela – na innym stanowisku w celu uzupełnienia tygodniowego wymiaru zajęć (art. 22 ust. 1);

stwierdza wygaśnięcie stosunku pracy dyrektora szkoły w przypadkach określonych w art. 26 ust. 1 KN (art. 26 ust. 2);

zapewnia szkole podstawowe warunki do realizacji przez nauczycieli zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych (art. 29 ust. 1);

przeprowadza, w terminie do 20 stycznia każdego roku analizę poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz sporządza w terminie do dnia 10 lutego roku kalendarzowego następującego po roku, który podlegał analizie sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego (art. 30a);

w przypadku likwidacji szkoły lub przekazania jej prowadzenia osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej, na podstawie art. 9 ust.1 ustawy - Prawo oświatowe, jest zobowiązany wskazać inną szkołę, w której będzie naliczany odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na każdego nauczyciela będącego emerytem lub rencistą zlikwidowanej lub przekazanej szkoły oraz nauczyciela pobierającego nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, którego szkoła była ostatnim miejscem pracy. Osoby te korzystają z usług i świadczeń na zasadach i warunkach ustalonych w regulaminie obowiązującym we wskazanej szkole (art. 53 ust. 3a);

występuje w obronie nauczyciela gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną naruszone (art. 63 ust.2);

zawiadamia ukaranego dyrektora o zatarciu kary i zniszczeniu orzeczenia o ukaraniu, dołączonego do jego akt osobowych (art. 85s ust. 4);

może zawiesić w pełnieniu obowiązków dyrektora szkoły, przeciwko któremu wszczęto postępowanie karne lub złożono wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów celowe jest odsunięcie dyrektora od wykonywania obowiązków w szkole (art. 85t ust. 1);

zawiesza w pełnieniu obowiązków dyrektora szkoły, jeżeli wszczęte postępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczy czynu naruszającego prawa i dobro dziecka (art. 85t ust. 2);

wydaje decyzję o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków oraz o okresie zawieszenia dyrektora szkoły. Informację wprowadza się do rejestru na podstawie zawiadomienia (art. 85 ust. 1 pkt 2).